بررسی ادبیات تعلیمی در کتاب های ادبیات فارسی متوسطه و پیش دانشگاهی

چکیده کتاب های درسی ادبیات فارسی در نظام آموزشی ایران اسلامی جایگاهی والا و تأثیرگذار دارد؛ زیرا از آموزه های کتاب و سنّت بهره مند است و تمام قومیت های ایرانی آن را فرامی گیرند. آشنایی با کتاب و سنّت پیش نیاز فهم ادبیات فارسی است. زیرا آثار شاعران و نویسندگان ادب فارسی از قدیم تاکنون سرشار از نگرش ها، کنش ها و آموزه های اخلاق اسلامی است. در این تحقیق درس هایی که جنبه تعلیمی آن برجسته بوده است، در سه سطح زبانی، ادبی و فکری بررسی شد. دو درس از کتاب های ادبیات فارسی متوسّطه و پیش دانشگاهی به ادبیات حماسی اختصاص یافته است و آغاز و پایان کتاب های مزبور مناجات است. به همین دلیل این دو مبحث جداگانه بررسی شده است. ابتدا درباره انواع ادبی و رابطه آن با ادبیات تعلیمی بحث شده است. سپس هر درس با نام کتاب و عنوان درس از نظر زبانی، ادبی و فکری مورد بررسی قرار گرفته است. منابع الهام شاعران و نویسندگان فارسی در کتاب و سنّت معصومین (ع) جست وجو شده است؛ زیرا فرهنگ حاکم بر فارسی زبانان فرهنگ اسلامی است. در این تحقیق در قسمت مختصّات فکری از قرآن، نهج البلاغه و مفاتیح الجنان بیش ترین بهره برده شده است و مردم ایران با این کتاب ها آشنا و مأنوس اند. معمولاً کتاب های ادبیات فارسی از نظر زبانی و ادبی تدریس و تحلیل می شود و جنبه فکری به علل مختلف مغفول می ماند؛ کمبود وقت، اطّلاعات ناکافی و مشکل آفرینی را می توان از علل بی توجّهی دانست. معمولاً اختلاف نظرها و سلیقه ها از این منظر خود را نشان می دهد. بنابراین اهمّیت و برجستگی این تحقیق در بخش مختصّات فکری بیش تر توجّه خواننده را به خود جلب می کند. کلید واژه ها: ادبیات، ادبیات تعلیمی، کتاب های درسی ادبیات فارسی، زبان فارسی، دوره متوسّطه، دوره پیش دانشگاهی